Εικόνα της Παναγίας της Πορταΐτισσας Ιβήρων. Λιθογραφία σε φυσικό ξύλο πελεκημένο στο χέρι.

Σύμφωνα με την χριστιανική παράδοση, η εικόνα της Παναγίας της Πορταΐτισσας ανήκε σε μια γυναίκα που ζούσε στη Νίκαια της Μικράς Ασίας. Κατά την διάρκεια της εικονομαχίας και συγκεκριμένα το 829 μ.Χ., η γυναίκα την έριξε στη θάλασσα για να μην πέσει στα χέρια των εικονομάχων. Για 170 χρόνια η τύχη της εικόνας αγνοούνταν. Το 1004 μ.Χ οι μοναχοί της Ιεράς Μονής Ιβήρων είδαν στην θάλασσα ένα φως και με βάρκες πήγαν προς αυτό. Εκεί διέκριναν μια εικόνα, η οποία όμως απομακρυνόταν όσο την πλησίαζαν και οι καλόγεροι επέστρεψαν στη Μονή. Ένας ασκητής, ονόματι Γαβριήλ, άκουσε τότε τη φωνή της Παναγίας να του λέει: «Πήγαινε στο Μοναστήρι σου και πες στον ηγούμενο ότι ήρθα για να τους δώσω την εικόνα μου. Μετά, βάδισε στη θάλασσα, για να γνωρίσουν όλοι την αγάπη και πρόνοια που έχω στο Μοναστήρι σας.» Όπως κι έγινε.

Η εικόνα της Παναγίας της Πορταΐτισσας μεταφέρθηκε στο καθολικό της Ιεράς Μονής Ιβήρων, αλλά παραδόξως χανόταν και εμφανιζόταν στη πόρτα του μοναστηριού. Τότε ο Γαβριήλ άκουσε ξανά τη φωνή της Παναγίας να του λέει: «Πες στον ηγούμενο να παύσετε να με πειράζετε, διότι δεν ήρθα στο Μοναστήρι για να με φυλάτε σεις, αλλά ήρθα για να γίνω εγώ φύλακας και φρουρός σας και σ’ αυτήν και στην μέλλουσα ζωή. Και όσοι θα ζήσουν με ευλάβεια και φόβο Θεού και δεν αμελούν στην απόκτηση των αρετών, και τελειώσουν την πρόσκαιρη ζωή τους σ’ αυτόν τον τόπο, ας έχουν θάρρος και να μη φοβούνται την κόλαση διότι αυτή τη χάρη ζήτησα από τον Θεό και Υιό μου και την πήρα. Ως επιβεβαίωση των λόγων μου σας δίνω αυτό το σημείο: Όσο βλέπετε την εικόνα μου στο Μοναστήρι σας, δεν θα λείψη απ’ το Όρος τούτο η χάρις και το έλεος του Υιού μου και Θεού». Ο Ηγούμενος τότε έδωσε εντολή να χτιστεί παρεκκλήσι έξω από την πόρτα της Μονής Ιβήρων και εκεί τοποθετήθηκε η ιερή και θαυματουργή εικόνα.

Η Σύναξη της Παναγίας της Πορταΐτισσας στο Άγιον Όρος εορτάζεται 2 ημέρες μετά το Άγιο Πάσχα.

Ἀπολυτίκιον

Ἦχος α΄. Τῆς ἐρήμου πολίτης.

Τὴν σεπτήν Σου εἰκόνα Πορταΐτισσα Δέσποινα, ἣ διὰ θαλάσσης ἐπέστη, θαυμαστῶς ἐν τῇ ποίμνῃ Σου, τιμῶμεν ὡς ἁγίασμα σεπτόν, καὶ σκήνωμα τῆς δόξης Σου πιστῶς, ἐξ αὐτῆς γὰρ ἀναβλύζεις τὰς δωρεάς, τοις πόθῳ ἐκοῶσί Σοι· δόξα τοῖς θαυμασίοις Σου Ἁγνή, φόξα τῇ προμηθεία Σου, δόξα τῇ πρὸς ἡμᾶς Σου πλουσίᾳ χρηστότητι.