Η Ιερά Μονή Αγίου Παύλου εορτάζει στις 2 Φεβρουαρίου την Υπαπαντή του Χριστού. Κατά την παράδοση την Μονή ίδρυσε ο Άγιος Παύλος ο Ξηροποταμίτης, κτήτορας της Ξηροποτάμου, στα τέλη του 10 ^ου αιώνα. Αρχικά είχε ιδρυθεί ως Κελί της Ξηροποτάμου αλλά ως Μονή αναφέρθηκε σε χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγου το 1259. Η Μονή Αγίου Παύλου βρίσκεται σε υψόμετρο 140μ., σε απόσταση 20΄από την θάλασσα και κατέχει την 14^η θέση στην ιεραρχία των αγιορείτικων μονών. 

Στα τέλη του 14 ^ου αιώνα η Μονή περιήλθε στη δικαιοδοσία δυο Σέρβων μοναχών της Ξηροποτάμου, τον Γεράσιμο Ραδώνιο και τον Αντώνιο Παγάση που ξανάχτισαν την Μονή αφού είχε καταστραφεί από τις λεηλασίες Καταλανών και πέτυχαν να αναγνωριστεί πάλι ως Μονή η οποία αναφέρεται στο τρίτο Τυπικό του 1394 στη δέκατη όγδοη, τότε, θέση της αγιορείτικης ιεραρχίας. Ως ανεξάρτητη Μονή αναφέρεται για πρώτη φορά από την Ξηροποτάμου στο επίσημο έγγραφο του πατριάρχη Ματθαίου το 1401. 

Οι πρώτοι και σημαντικότεροι ευεργέτες ήταν οι οικογένεια Βράνκοβιτς, δεσπότες της Σερβίας, όπου ανέλαβαν την κατασκευή του Καθολικού. Η κόρη της οικογένειας Μάρα σύζυγος του σουλτάνου Μουράτ Β΄ βοήθησε την ευημερία της Μονής με τις προσφορές της. Καθώς έστειλε ‘Τα Δώρα των Τριών Μάγων’ που είχαν πέσει στα χέρια των Τούρκων. Η ευημερία της Μονής Αγίου Παύλου κράτησε μέχρι το 16^ο αιώνα με την προστασία και τη βοήθεια των ηγεμόνων της Μολδαβίας και της Βλαχίας. Σε κρίσιμη οικονομική κατάσταση βρέθηκε το 18^ο αιώνα και βγήκε από τη δύσκολη θέση στα τέλη του αιώνα χάρη στο σκευοφύλακα της Γρηγόριο. Στις αρχές του 19^ου αιώνα ο Άνθιμος Κομνηνός από την Σερβία ανέλαβε την ανακαίνιση των πτερύγων και του Καθολικού και δώρισε πολλά κτήματα. Την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης η Μονή καταστράφηκε και παρέμεινε χωρίς μοναχούς. Αργότερα χάρη στις δωρεές των τσάρων Αλεξάνδρου Α΄ και Νικολάου Α΄ πραγματοποιήθηκε η ανοικοδόμηση των κτιρίων και επέστρεψαν πάλι οι μοναχοί. Το 1902 ένα μεγάλο μέρος της Μονής καταστράφηκε από πυρκαγιά ενώ το 1911 καταστράφηκε από πλημμύρα χειμάρρων.

Το Καθολικό τιμάται στις 2 Φεβρουαρίου στην Υπαπαντή του Κυρίου. Εγκαινιάστηκε ανήμερα του Αγίου Γεωργίου και κτίστηκε στα 1817-1845. Η Τράπεζα χτίστηκε στα 1902-1903 χωρίς να τοιχογραφηθεί. Η Μονή έχει γύρω στα 10 παρεκκλήσια, μεταξύ των οπίων το παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου με τοιχογραφίες του 15^ου αιώνα. Επίσης έχει 3 Κελιά στις Καρυές, 2 Σκήτες, την Ρουμανική Σκήτη του Λάκκου αφιερωμένη στον Άγιο Δημήτριο που αποτελείται από 2 Καλύβες και τη Νέα Σκήτη.

Η βιβλιοθήκη της Μονής περιέχει μόνο 500 χειρόγραφα και 10.000 έντυπα βιβλία πρόσφατης εποχής.

ΚΕΙΜΗΛΙΑ-ΕΙΚΟΝΕΣ

Στο σκευοφυλάκιο φυλάσσονται τα Δώρα των Μάγων, δυο κομμάτια του Τίμιου Ξύλου καθώς επίσης ένα δίπτυχο από σμάλτο με την εικόνα του Παντοκράτορα το οποίο προέρχεται από τη σχολή Μαάς και κατασκευάστηκε το 1200. Εξαιρετικά πολύτιμος είναι ένα ποιμενικός σταυρός με μαργαριτάρια και 40 μικρογραφίες. Στις πολύτιμες εικόνες ανήκουν αυτή του Αγίου Γεωργίου και της Παναγίας της Μυροβλήτισσας.

ΕΙΚΟΝΑ ΠΑΝΑΓΙΑ ΜΥΡΟΒΛΗΤΙΣΣΑ

Η θαυματουργή αυτή εικόνα της Θεοτόκου βρισκόταν σε κάποιο φημισμένο μοναστήρι της Κων/πολης που λεγόταν του Μυρελαίου. Από εκεί την έφερε στο Άγιο Όρος ο Άγιος Παύλος ο Ξηροποταμηνός και την αφιέρωσε στην δεύτερη Μονή την οποία ίδρυσε και που έλαβε το όνομά του. Η αγία αυτή εικόνα άρχισε κάποτε να αναβλύζει μύρο και γι’ αυτό από τότε ονομάζεται Μυροβλήτισσα.

ΑΞΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ

Στη Μονή αυτή αξίζει να δουν οι επισκέπτες το παρεκκλήσιο του Αγίου Γεωργίου, στη βόρεια πτέρυγα, με τις τοιχογραφίες της κρητικής σχολής του 1554, το τμήμα των δώρων των Μάγων που φυλάσσονται στο καθολικό, καθώς επίσης και τη βιβλιοθήκη της Μονής με τους χειρόγραφους κώδικες του9ου-10ου αιώνα.