Λιθογραφία (εικόνα) του Αγίου Δανιήλ του Προφήτη παλαιωμένη σε ξύλο πεύκου με τρέσες.

Ο προφήτης Δανιήλ, του οποίου το όνομα σημαίνει «κριτής μου είναι ο Θεός» ή «ο Θεός κρίνει», έζησε κατά τα τέλη του 7ου έως και τις αρχές του 6ου αιώνα π.Χ., με κυριότερη περίοδο δράσης εκείνη της βασιλείας του Ναβουχοδονόσορα (605-562) έως και το τρίτο έτος της βασιλείας του Κύρου (538-529). Ο Δανιήλ καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια, ενώ σύμφωνα με ορισμένους καταγόταν από το βασιλικό γένος του Δαυίδ. Είχε το χάρισμα να μαντεύει και να προφητεύει και έλαβε μεγάλη θέση στην αυλή του Ναβουχοδονόσορα, μαζί με τους τρεις Εβραίους νεαρούς, Ανανία, Αζαρία και Μισαήλ. Εξήγησε στον βασιλιά της Βαβυλώνας, δύο όνειρα προφητικής σημασίας.

Κάποτε ο Ναβουχοδονόσορας ζήτησε από τον λαό να προσκυνήσει το χρυσό του είδωλο. Ο Ανανίας, ο Αζαρίας και ο Μισαήλ αρνήθηκαν, με συνέπεια να ριχτούν στο καμίνι της φωτιάς, από το οποίο βγήκαν σώοι και αβλαβείς. Όταν στον βασιλικό θρόνο ανήλθε ο Κύρος ζήτησε από τον λαό να μην προσεύχεται για τριάντα ημέρες. Επειδή, όμως, παρά τη διαταγή του Κύρου, ο Δανιήλ εξακολουθούσε να προσεύχεται στο Θεό, τον έριξαν στο λάκκο με τα λιοντάρια, απ’ όπου με τη βοήθεια του Θεού βγήκε χωρίς να πάθει τίποτα. Έκπληκτος από το θαύμα ο βασιλιάς κράτησε στην αυλή του τον Δανιήλ, όπου παρέμεινε και πέθανε σε βαθιά γεράματα, πιθανότατα στα Σούσα.

Το ομώνυμο προφητικό βιβλίο της Αγίας Γραφής περιέχει προφητικά οράματα και αγγέλματα, καθώς και αφηγήσεις για το πώς ο Δανιήλ και οι τρεις σύντροφοί του («οι τρεις παίδες εν καμίνω») σώθηκαν με θεϊκή παρέμβαση. Η μνήμη του τιμάται από τη Χριστιανική Εκκλησία στις 17 Δεκεμβρίου.

Ἀπολυτίκιον

Ἦχος β’.

Μεγάλα τὰ τῆς πίστεως κατορθώματα! ἐν τῇ πηγῇ τῆς φλογός, ὡς ἐπὶ ὕδατος ἀναπαύσεως, οἱ ἅγιοι τρεῖς παῖδες ἠγάλλοντο· καὶ ὁ Προφήτης Δανιήλ, λεόντωv ποιμήv, ὡς προβάτων ἐδείκνυτο. Ταῖς αὐτῶν ἰκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, ἐλέησον ἡμᾶς.