Η Ιερά Μονή Αγίου Διονυσίου εορτάζει την γέννηση του Ιωάννη του Προδρόμου στις 24 Ιουνίου. Ιδρύθηκε το 1389 από τον Άγιο Διονύσιο τον Κορυτσά. Η Μονή βρίσκεται σε υψόμετρο 80μ., πάνω σε βράχο, και ανατολικά του χείμαρρου Αεροπόταμου. Είναι 5^η στην ιεραρχία των αγιορείτικων μονών. Ένας από τους ευεργέτες της Μονής Αγίου Διονυσίου ήταν ο αυτοκράτορας Αλέξιος Γ΄ Κομνηνός ο οποίος εκτός το ότι αναγνώρισε την ίδρυση της Μονής επικύρωσε και την καταβολή ενός ποσού για την οικοδόμηση της, όπως επίσης όρισε σημαντική ετήσια επιχορήγηση για τη μετονομασία της Μονής σε Μονή του Μεγάλου Κομνηνού. 

Στους μεγαλύτερους ευεργέτες της Μονής ανήκουν επίσης οι Παλαιολόγοι αυτοκράτορες Ιωάννης και Κωνσταντίνος όπου μετά την Άλωση της Κων/πολης οι επιχορηγήσεις σταμάτησαν απότομα παραχωρώντας όμως την θέση τους στους ηγεμόνες της Βλαχίας και Μολδαβίας των Παδούλ και Νεαγκού (1512-1521) οι οποίοι προμήθευσαν τους αναγκαίους πόρους για την κατασκευή του οχυρωματικού πύργου και του υδραγωγείου. Τον Οκτώβριο του 1535 κάηκε σχεδόν όλη η Μονή εκτός του πύργου και ανεγέρθηκε το 1547. Στην ανέργεση βοήθησαν αρκετοί ηγεμόνες και μη, όπως οι ηγεμόνες της Βλαχίας και της Μολδαβίας (ανακατασκευή της ανατολικής πτέρυγας του μοναστηριού),, ο Μεγάλος Δούκας Πέτρος Δ’ (θεμέλια Καθολικού), ο Δούκας Αλέξανδρος Δ’ (ανακατασκευή Τράπεζας 1568), οι αδελφοί Λάζαρος και Μπόρις από την Πιάβιτσα (το συγκρότημα που επεκτείνεται προς τους κήπους). Στη Μονή ανήκουν 7 παρεκκλήσια εντός και 8 εκτός.

Το Καθολικόν φέρει τοιχογραφίες του 16^ου αιώνα από τον ζωγράφο Τζώρτζη της Κρητικής Σχολής και είναι αφιερωμένο στην Γέννηση του Ιωάννη του Προδρόμου (24 Ιουνίου). Μετά την πυρκαγιά του 1535, κτίστηκε το 1537-1547. Οι τοιχογραφίες του νάρθηκα είναι μεταγενέστερες και εκτελέστηκαν από έναν Ρουμάνο αγιογράφο. Το τέμπλο είναι καλυμμένο ολόκληρο με φύλλα καθαρού χρυσού όπου πάνω του είναι τοποθετημένες οι σημαντικότερες εικόνες της Μονής, μεταξύ τους και πέντε της Μεγάλης Δεήσεως, έργα του διάσημου Κρητικού αγιογράφου Ευφρόσυνου (1542). Μεταξύ του Καθολικού και της Τράπεζας σχηματίζεται μία στοά με τοιχογραφίες οι οποίες παριστάνουν σκηνές από την Αποκάλυψη. Μία πύλη με ανάγλυφες αναπαραστάσεις μυθικών ζώων οδηγεί στην Τράπεζα.

Στη βιβλιοθήκη υπάρχουν 1100περίπου χειρόγραφα, 27-30 ειλητάρια, 126 χειρόγραφοι κώδικες σε περγαμηνή, 11 χειρόγραφοι κώδικες βομβύκινοι (μεταξωτοί), 661 χειρόγραφοι κώδικες χάρτινοι,45 αρχέτυπα και παλαιότυπα, 5.000έντυπα και αρκετά λεξικά του 16^ου αιώνα. Ακόμα υπάρχει το εξαίρετο μικρογραφημένο χρυσόβουλο του Αλέξιου το οποίο επικυρώνει την ίδρυση της Μονής, το Τετραευαγγέλιο του 13^ου αιώνα ντυμένο με ξυλόγλυπτα εξώφυλλα.

ΚΕΙΜΗΛΙΑ-ΕΙΚΟΝΕΣ

Στα κειμήλια της Ιεράς Μονής Αγίου Διονυσίου ανήκουν η αργυρόχρυση θήκη λειψάνων του Πατριάρχη Νήφωνα του Πελοποννήσιου, το δεξί χέρι του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, του Αγίου Ιωάννη του Ελεήμονος, του Ευαγγελιστή Λουκά κ.α. Μεταξύ των ιερών κειμηλίων βρίσκεται ένα κομμάτι από την σιδερένια αλυσίδα που είχαν δέσει τον Απόστολο Πέτρο όταν ήταν φυλακισμένος στη Ρώμη. Η σπουδαιότερη εικόνα της Μονής είναι η Παναγία του Ακάθιστου που βρίσκεται στο παρεκκλήσι του Ακάθιστου και αποδίδεται στον Ευαγγελιστή Λουκά.

ΕΙΚΟΝΑ ΠΑΝΑΓΙΑ ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ

Η Παναγία του Ακάθιστου βρίσκεται στο παρεκκλήσι του Ακάθιστου και αποδίδεται στον Ευαγγελιστή Λουκά. Στην πολιορκία την Κων/πολης από τους Αβάρους το 626 ο πατριάρχης Σέργιος περιέφερε την εικόνα γύρω από τα τείχη δείχνοντας την στους πολιορκημένους για αν τους ενθαρρύνει. Τότε συνέβη ένα από τα μεγαλύτερα θαύματα και υπερφυσικά γεγονότα της πίστεως. Τρομαγμένοι οι επιτιθέμενοι εχθροί άκουγαν θόρυβο σαν χιλιάδες στρατός να επιτέθηκε εναντίον τους. Ξαφνικά και απροσδόκητα από διώκτες έγιναν διωκόμενοι. Η ιστορική παράδοση ομιλεί για έναν ανεξήγητο μέγα θόρυβο και ανεμοστρόβιλο που έφερε πανικό και καταστροφή. Τότε ο Πατριάρχης Σέργιος βάδισε με τον κλήρο και το λαό προς την Παναγία των Βλαχερνών. Εκεί, εντός του ναού αλλά και εκτός, ο Πατριάρχης άρχισε να ψάλλει για πρώτη φορά το ‘Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια…’. Ο Ακάθιστος Ύμνος μελοποιημένος από τον ίδιο τον Σέργιο, σήμερα ψάλλεται καθημερινός εμπρός στην εικόνα.