Η Ιερά Μονή Βατοπαιδίου εορτάζει την 25^η Μαρτίου τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Επίσης η Μονή τιμά και στις 21 Ιανουαρίου την Παναγία Βηματάρισσα. Κατά την παράδοση η Μονή κτίστηκε από τον Μέγα Κωνσταντίνο καταστράφηκε και ξανακτίστηκε αργότερα από τον Μέγα Θεοδόσιο για να τιμήσει τη Θεοτόκο που έσωσε τον γιό του, οδηγώντας τον κοντά σ’ ένα βάτο, γι’ αυτό η Μονή λέγεται <<Βατο-παιδίου>>. Το 892 καταστράφηκε από τους Άραβες και ξαναχτίστηκε από τους μοναχούς Αντώνιο, Νικόλαο και Αθανάσιο από την Αδριανούπολη. Η Ιερά Μονή Βατοπαιδίου βρίσκεται στον όρμο στις ανατολικές ακτές της χερσονήσου, 50μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και απέχει 3 ώρες από τις Καρυές. 

Είναι 2 ^η στην ιεραρχία των αγιορείτικων μονών. Κτίρια κτίστηκαν σε όλες τις εποχές μέχρι τον 19 ο αιώνα. Τα πρώτα κτίρια οικοδομήθηκαν με την βοήθεια του αυτοκράτορα Μανουήλ Α’ Κομνηνού (1143-1180) ενώ στο τέλος του αιώνα με τη βοήθεια των μοναχών Σάββα και Συμεών, ιδρυτές τηςΜονής Χελανδαρίου, οικοδομήθηκαν και άλλα κτίρια και οχυρώσεις. Ένας από τους μεταγενέστερους ευεργέτες της Μονής ήταν ο Λάζαρος Α’. Άλλοι ευεργέτες υπήρξαν ο ηγεμόνας της Μολδαβίας Στέφανος ο Μεγάλος και δούκες των παραδουνάβιων χωρών.

Το Καθολικόν της Μονής είναι αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό και χτίστηκε το 1312 και ανακαινίστηκε κατά τον 16 ο αιώνα. Το κωδωνοστάσιο του Καθολικού είναι ανεξάρτητο από το ναό, ύψους 22 μέτρων, οικοδομήθηκε το 1427. Δίπλα στο Καθολικό υπάρχει η Φιάλη του Αγιασμού που ιστορήθηκε το 1842. Οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό της εκκλησίας και του νάρθηκα αποδίδονται στους αγιογράφους της Μακεδονίτικης Σχολής και χρονολογούνται από τον 14^ο αιώνα. Πραγματοποιήθηκαν με δωρεά του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β’. Το 1739 και το 1819 οι τοιχογραφίες αυτές επιζωγραφίστηκαν. Απέναντι από το Καθολικό βρίσκεται η Τράπεζα του 12^ου αιώνα με τρεις αψίδες και τοιχογραφίες του 1786. Κάτω από την οροφή του πύργου του Καθολικού, στην εξωτερική πλευρά, υπάρχει ρολόι και δίπλα του μια εξωτική ανδρική φιγούρα ο ‘Αράπης’, που χτυπά την καμπάνα μ’ ένα σφυρί δηλώνοντας τις ώρες.

Στη βιβλιοθήκη της Μονής υπάρχουν 1.700 χειρόγραφα (600 κώδικες σε περγαμηνή, 25 περγαμηνά ειλητάρια και 10.000 έντυπα). Μεταξύ των χειρόγραφων διακρίνεται η Γεωγραφία του διάσημου Έλληνα αστρονόμου και γεωγράφου Κλαυδίου Πτολεμαίου (11^ου αι.) αποτελούμενη από 66 σελίδες κειμένου και από 42 χρωματισμένους χάρτες. Επίσης στην Μονή ανήκουν και μερικοί από τους παλαιότερους και πολυτιμότερους χάρτες που υπάρχουν.

ΚΕΙΜΗΛΙΑ – ΕΙΚΟΝΕΣ:

Ένας από τους σημαντικότερους θησαυρούς της Μονής είναι η Ζώνη της Θεοτόκου που δωρίθηκε από τον Σέρβο ηγεμόνα Λάζαρο Α’ (1372-1389) και αποτελείται από 3 τεμάχια, που χάριν ασφαλείας, φυλάσσεται σε τρία αργυρόχρυσα κουτιά. Άλλα εξίσου πολύτιμα κειμήλια της μονής είναι τεμάχια του Τίμιου Σταυρού, καθώς επίσης μέρος από το καλάμι στο οποίο τοποθετήθηκε το σφουγγάρι, βουτηγμένο σε ξύδι, που προσφέρθηκε στον Ιησού στο Σταυρό, ο ίασπις ένα εξαίρετο κύπελλο το οποίο σύμφωνα με την περιγραφή που φέρει είναι δώρο του Μανουήλ Κατακουζηνού του Μυστρά (1349-1380) και θεωρείται θαυματουργό. Και τέλος το λείψανο του Αγίου Ευδοκίμου του Βατοπαιδινού. Στις θαυματουργές εικόνες της Μονής συγκαταλέγονται η εικόνα της Θεομήτορος της <<Πυροβοληθείσης>>, η εικόνα της Θεοτόκου της <<Παραμυθίας>>, η εικόνα της Θεοτόκου της <<Αντιφωνήτριας>>, η εικόνα της Θεομήτορος <<Εσφαγμένης >> και τέλος η εικόνα της Θεομήτορος <<Βηματάρισσας>>.

ΕΙΚΟΝΑ ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ

Η Παναγία η Παραμυθία είναι τοιχογραφία του 14ου αιώνα, η οποία εν συνεχεία μεταφέρθηκε σε παρεκκλήσι. Παλαιά υπήρχε η συνήθεια βγαίνοντας οι πατέρες από το Καθολικό, μετά το τέλος της ακολουθίας του Ορθού, να ασπάζονται την εικόνα της Παναγίας που υπήρχε στο εξωνάρθηκα. Εκεί ο ηγούμενος έδινε τα κλειδιά της κλεισμένης για τις βραδινές ώρες πύλης της Μονής στον θυρωρό για να ανοίξει. Κάποια χρονιά αφού τελείωσε ο Ορθός οι πατέρες αποσύρθηκαν στα κελιά τους για να αναπαυθούν, μέχρι να αρχίσουν τα καθημερινά τους διακονήματα, τότε θα ανοιγόταν και η πύλη της Μονής. Δεν γνώριζαν όμως ότι έξω από αυτήν παραμόνευαν πειρατές που την είχαν περικυκλώσει έτοιμοι να εισβάλουν για να καταστρέψουν τα πάντα. Στο ναό βρισκόταν μόνος ο Ηγούμενος αφοσιωμένος στην προσευχή του. Όταν ξαφνικά άκουσε μία φωνή η οποία δεν έμοιαζε με φωνή ανθρώπου. Έντρομος κοίταξε γύρω του αλλά δεν είδε κανέναν. Γεμάτος φόβο προσπάθησε να συγκεντρωθεί για να καταλάβει από πού προερχόταν αυτή η φωνή, βλέποντας τελικά πως ήταν της Παναγίας με ευλάβεια τέντωσε το αυτί του για να ακούσει. Άκουσε τότε τη φωνή της Παναγίας να του λέει να προσέξουν και να μην ανοίξουν την πύλη της Μονής γιατί έξω από αυτή βρισκόταν πειρατές, αλλά να ανέβουν στα τείχη και να τους διώξουν. Κατάπληκτος ο ηγούμενος προσήλωσε τα μάτια του στην εικόνα της Θεοτόκου. Αντίκρισε τότε ένα εκπληκτικό θαύμα, τη μορφή της Παναγίας ζωντανή. Το βρέφος Ιησού που κρατούσε στα χέρια της πήρε και αυτό ζωή κα κίνησε το δεξί του χέρι και έκλεισε το στόμα της Θεοτόκου στρέφοντας προς αυτήν το φωτεινό του πρόσωπο και λέγοντας << Μη, Μητέρα μου, μην τους το λες άφησε τους να τιμωρηθούν γιατί αμελούν τα μοναχικά τους καθήκοντα>>. Τότε η Θεοτόκος με μεγάλη μητρική παρρησία προς τον μονογενή Υιόν της σήκωσε ελαφρά το χέρι Του, το συγκράτησε έκλινε λίγο προς τα δεξιά το πρόσωπό της και επανέλαβε να μην ανοίξουν την πύλη και να ανέβουν στα τείχη για να διώξουν τους πειρατές και αφού το κάνουν αυτό να μετανοήσουν γιατί ο Υιός της είναι οργισμένος μαζί τους. Επανέλαβε τα λόγια της και για τρίτη φορά. Μετά το διάλογο η Θεοτόκος και το Πανάγιο Βρέφος αποκαταστάθηκαν πάλι σαν εικόνα. Ο ηγούμενος κάλεσε όλους τους μοναχούς για να τους διηγηθεί το θαύμα και με κατάπληξη στράφηκαν προς την εικόνα της Παναγίας η οποία είχε αλλάξει. Η Παναγία να κρατά το δεξί χέρι του Χριστού κάτω από το στόμα της και να κλίνει το κεφάλι της δεξιά για να το αποφύγει. Η έκφραση του προσώπου της είναι γεμάτη απέραντη επιείκεια, αγάπη και μητρική στοργή. Ο Χριστός παρ’ όλο που παριστάνεται ως βρέφος έχει αυστηρό πρόσωπο ως Κριτής. Ονομάστηκε ‘Παναγία Παραμυθία’ δηλαδή Παρηγορήτρια και μεταφέρθηκε στο παρεκκλήσιο της Παραμυθίας.

ΕΙΚΟΝΑ ΠΑΝΑΓΙΑ ΑΝΤΙΦΩΝΗΤΡΙΑ

Πρόκειται για τοιχογραφία που βρίσκεται στο ‘μεσονυκτικό’. Η εικόνα ονομάστηκε έτσι όταν η κόρη του αυτοκράτορα Θεοδόσιου, Πλαικίδα φεύγοντας από τη Ρώμη όπου ήταν παντρεμένη, θέλησε να επισκεφτεί τον αδελφό της Αρκάδιο στην Κωνσταντινούπολη. Ζήτησε την άδεια περνώντας από το Άγιο Όρος να προσκυνήσει την Μονή Βατοπαιδίου. Ενώ προχωρούσε με σκοπό να μπει από την πλάγια μικρή πόρτα, άκουσε μία δυνατή φωνή που προερχόταν από την εικόνα να της απαγορεύει να εισέλθει διότι παραβίασε το άβατο του Αγίου Όρους . Έντρομη τότε ζήτησε συγχώρεση από την Παναγία και αναχώρησε αμέσως από το Άγιο Όρος. Σε ανάμνηση αυτού του θαύματος έκτισε παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου με δικά της έξοδα, και από κει που ακούστηκε η φωνή διέταξε να αγιογραφηθεί στον τοίχο η εικόνα της Θεομήτορος.

ΕΙΚΟΝΑ ΠΑΝΑΓΙΑ ΒΗΜΑΤΑΡΙΣΣΑ Ή ΚΤΗΤΟΡΙΣΣΑ

Η Παναγία η Βηματάρισσα ή Κτητόρισσα είναι η <<εφέστιος>> εικόνα της Μονής Βατοπαιδίου και είναι τοποθετημένη στο σύνθρονο του Ιερού Βήματος του Καθολικού. Με την εικόνα αυτή σχετίζεται ένα θαύμα που έγινε τον 10ο αιώνα. Κατά την παράδοση ο Αρκάδιος γιός του αυτοκράτορα Μ. Θεοδόσιου, βρισκόμενος σε ναυάγιο μεταφέρθηκε στη στεριά κάτω από μία βάτο, με θαυματουργική επέμβαση της Θεοτόκου, στην περιοχή όπου αργότερα θα μεταφερόταν η Μονή Βατοπαιδίου και εκεί βρήκε αυτή την εικόνα της Παναγίας. Όταν οι Άραβες πειρατές επέδρασαν στην Μονή, ο ιεροδιάκονος Σάββας πρόλαβε και έριξε την εικόνα της Παναγίας στο πηγάδι του Ιερού Βήματος μαζί με τον σταυρό του Μεγάλου Κωνσταντίνου και μία λαμπάδα αναμμένη που πάντοτε έκαιγε μπροστά στην εικόνα της Παναγίας. Δεν πρόλαβε όμως ο ίδιος να διασωθεί γιατί οι πειρατές τον συνέλαβαν και τον πούλησαν αιχμάλωτο στην Κρήτη. Όταν μετά από εβδομήντα χρόνια ελευθερώθηκε η Κρήτη από τους πειρατές, επί Νικηφόρου Φωκά του αυτοκράτορα, ελευθερώθηκε και ο Όσιος Σάββας και επέστρεψε υπέργηρος στη Μονή. Εκεί υπέδειξε στον ηγούμενο της Μονής Νικόλαο να ανοίξουν το πηγάδι όπου εκ θαύματος βρήκαν την εικόνα και τον σταυρό όρθια πάνω στο νερό και την λαμπάδα αναμμένη όπως την είχε ανάψει πριν εβδομήντα χρόνια. Συνέβη δηλαδή διπλό θαύμα, τα ιερά αντικείμενα που είχαν πέσει μέσα στο νερό δεν καταστράφηκαν από θαύμα και πρόνοια της Παναγίας και η λαμπάδα έκαιγε εβδομήντα χρόνια χωρίς να εξαντλείται. Έκτοτε σε ανάμνηση του θαύματος ψάλλεται Παρακλητικός Κανόνας προς την Υπεραγία Θεοτόκο κάθε Δευτέρα απόγευμα και κάθε Τρίτη τελείται στο Καθολικό Θεία Λειτουργία, ενώ σε όλες τις λιτανείες της Μονής πρωτοστατεί αυτή η εικόνα της Παναγίας. Εορτάζεται ιδιαίτερα την Τρίτη της Διακαινησίμου, όπου γίνεται μεγάλη λιτανεία γύρω από την Μονή προς τιμή της εικόνας.

ΕΙΚΟΝΑ ΠΑΝΑΓΙΑ ΕΣΦΑΓΜΕΝΗ

Η θαυματουργή εικόνα είναι τοιχογραφία του 14ου αιώνα και βρίσκεται στο νάρθηκα του παρεκκλησιού του Αγίου Δημητρίου. Το όνομα της το πήρε όταν κάποιος οξύθυμος μοναχός και εκκλησιάρχης έφθανε κάθε μέρα στην τράπεζα με καθυστέρηση με αποτέλεσμα κάποια στιγμή ο τραπεζάρης να μη του δώσει φαγητό. Οργισμένος τότε ο μοναχός με ένα μαχαίρι κάρφωσε στο πρόσωπο την εικόνα της Παναγίας , απευθυνόμενος βλάσφημα προς αυτή. Ξαφνικά όμως η εικόνα άρχισε να αναβλύζει αίμα από το σημείο όπου τρυπήθηκε, ενώ αυτός τυφλώθηκε και έπεσε κάτω. Στην κατάσταση αυτή παρέμεινε για τρία χρόνια κλαίγοντας και παρακαλώντας την Παναγία να τον συγχωρέσει. Αφού πέρασαν τρία χρόνια η Παναγία εμφανίστηκε στον ηγούμενο της Μονής λέγοντας πως χαρίζει τη υγεία στον τολμηρό ιεροδιάκονο αλλά το χέρι που διέπραξε την ιεροσυλία θα τιμωρηθεί. Πράγματι όταν πέθανε στην ανακομιδή των λειψάνων του ενώ όλο το σώμα είχε λιώσει το δεξί του χέρι παρέμενε αναλλοίωτο και φυλάσσεται έτσι έως σήμερα.

Εξίσου σημαντικές και θαυματουργές εικόνες της Θεοτόκου είναι η εικόνα της Παναγίας της Ελαιοβρύτισσας, της Πυροβληθείσσας και της Παντάνασσας.

Η ΑΘΩΝΙΑΔΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ:

Η σχολή ιδρύθηκε στο Βατοπαίδιο το 1743 με πρωτοβουλία του Πατριάρχη Κυρίλλου και ενέργειες του ιερομόναχου Μελετίου, σε έκταση 2.840 τ.μ. . Η σχολή λειτούργησε το 1753 με ισόβιο επίτροπο της σχολής τον Μελέτιο. Πρώτος δάσκαλος ήταν ο Ευγένιος Βούλγαρης το 1753. Στις αρχές του 19 ^ου αιώνα ανασυστήθηκε η σχολή και λειτούργησε μέχρι το 1821 ενώ το 1842 επανιδρύθηκε από την Ιερά Κοινότητα στις Καρυές και λειτουργεί μέχρι σήμερα.

ΑΞΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ:

Στη Μονή υπάρχουν τα τρία μοναδικά εντοίχια ψηφιδωτά του Αγίου Όρους από τη Βυζαντινή εποχή ( 10ος - 14ος αιώνας) και οι τοιχογραφίες της Μακεδονικής Σχολής (1312) που βρίσκονται στο καθολικό της Μονής, το ιερό σκευοφυλάκιο, το μουσείο της Μονής καθώς και το αρχαιότερο καμπαναριό του Αγίου Όρους. Στο ναό υπάρχει πύργος με ρολόι, όπου οι ώρες σημαίνονται με μηχανισμό από μορφή ανθρώπου που κρατά σφύρα.

Η σημερινή μοναστική δύναμη του Βατοπαιδίου ξεπερνά τους 100 μοναχούς και πολλοί από αυτούς προέρχονται από την Κύπρο ενώ η αδελφότητα περιλαμβάνει μοναχούς που προέρχονται από πολλές διαφορετικές χώρες του κόσμου.